معرفی کتاب ایران و یونان در بستر باستان

نویسنده:محمد علی اسلامی ندوشن

دوبازتابگاه که می‌توانیم در آنها روحیه ایرانی و یونانی را به مقایسه بگذاریم یکی حماسه یونانی ایلیاد و دیگری حماسه ایرانی شاهنامه است. با در کنار هم نهادن دوانسان ایلیاد و شاهنامه می‌توان دریافت که دنیای شاهنامه باز تر پرآفتاب تر و انسانی تر است. دران نه از جدال بر سر یک دخترک کنیز و تقسیم غنایم جنگی حرفی در میان است ونه از کشانیدن نعش مقتول جنگی به دنبال ارابه. در سراسر شاهنامه حتی یک مورد شکنجه و توهین به شخصیت انسانی و خلاف رسم مردانگی از جانب ایرانیان دیده نمی‌شود. تنها رویارویی در میدان جنگ است که جنگ ایران و توران بر سر خون به ناحق ریخته سیاوش یکی از آنهاست. شاید بشود گفت که این طولانی ترین جنگ است که در ادبیات جهان برای بر سر کرسی نشاندن حق از آن ذکری به میان آمده است.

محمدعلی اسلامی ندوشن (زادهٔ ۱۳۰۴ش/۱۹۲۵م، ندوشن، یزد) شاعر، منتقد، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ایرانی است.محمدعلی اسلامی ندوشن، در شمار شاعران توانا و نویسندگان برجستهٔ ایرانی است. وی به رغم توانایی های شعری اش، از زبان شعر کمتر استفاده کرده، و بیشتر به تألیف آثار انتقادی و تحلیلی پرداخته است؛ اما آنچه از سروده های وی چاپ شده و در دسترس قرار گرفته است، نمودار ذوق سرشار و قریحهٔ تابناک او در شاعری است.وی بیشتر اوقات خود را صرف در تحقیق آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان کرده است. مقالات متعددی از وی در مجلات «پیام نو»، «مجله سخن»، «یغما»، «راهنمای کتاب» و «نگین» چاپ شده است. در یکی از همین مقالات به انتقاد از نظام آموزشی دانشگاه ها بعد از سال ۱۳۴۷ پرداخت.

ایلیاد برای یونانیان باستان و سپس اروپاییان نوعی «انجیل مغرب زمین» شناخته شده است. شاهنامه را نیز ابن اثیر «قرآن القوم» می‌خواند، و همه می‌دانند که تا چه اندازه ادامه حیات ایران مدیون اوست. وقتی فردوسی می‌گفت: عجم زنده کردم بدین پارسی، باید به دو کلمه «عجم و پارسی» توجه خاص کرد. منظور آن است که چون عرب ها با نازش به زبان خود و پیروزی خود، ایرانیان را تحقیر می‌کردند و آنان را «عجم» می‌خواندند، یعنی دارای لکنت زبان، من با این کتاب پارسی زبان، آنان را از تالاب تحقیر بیرون کشیدم. نقص «عجمیت» یعنی بی زبانی را از آنان زدودم. «بسی رنج بردم در این سال سی»، رنج سی ساله هدفش رهایی ملت ایران از خوار شدگی بود، از مشکل سلب هویت از فرد آزاده…
ایرانیان و یونانیان که هر کدام تاریخی پر فراز و نشیب دارند، از همان آغاز دوران هخامنشیان با یکدیگر به نبرد پرداخته اند و هر یک داستان ها و افسانه های بسیاری را نقل کرده اند. تاثیرگذاری این دو ملت روی یکدیگر نه فقط در صحنه مخوف سیاست که در جهان ادبیات و اساطیر نیز مشهود بوده و شباهت های بسیاری را می‌توان در روایت های کهن هر کدام از ایشان یافت.

دکتر #محمدعلی_اسلامی_ندوشن در کتاب #ایران_و_یونان_در_بستر_باستان به بررسی این روابط پرداخته و آن را در قالب سه بخش نبردهای ایران و یونان زمانه هخامنشی، #نمایشنامه ایرانیان آیسخولوس و مقایسه شاهنامه و ایلیاد به طور مفصل شرح داده است. تاریخ این روابط با شرح و بررسی آثاری همچون تواریخ هرودوت و کورش نامه گزنفون آغاز می‌گردد. ادامه کتاب تفسیری است بر نمایشنامه ایرانیان آیسخولوس که استاد ندوشن در کنار توضیحاتی ارزشمند، ترجمان جدیدی از آن را ارائه نموده اند. نمایشنامه ایرانیان گرچه شرح نبردی است که شکست خورده آن ایرانیان هستند اما آیسخولوس عامل پیروزی یونانیان را نه از قدرت ایشان، که از یک اتفاق می‌داند. و اما بخش سوم کتاب که طولانی ترین بخش کتاب هم محسوب می‌شود، نمایانگر نبرد فرهنگی شرق و غرب است. متن با روایت های این دو شاهکار ادبیات از ایرانیان و یونانیان آغاز می‌شود. در ادامه شرحی بر نبرد تروا و نبرد ایران و توران داده می‌شود. بررسی تفکرات هومر و #فردوسی و جهان بینی دو حماسه، موضوعات بعدی کتاب را تشکیل می‌دهند. سپس این دو نبرد با یکدیگر قیاس شده و تفاوت ها و شباهت های آنها ذکر می‌گردد. بخش های پایانی کتاب نیز به توضیحاتی پیرامون اصل و ریشه آثار اختصاص یافته است.
کتاب “ایران و یونان در بستر باستان” توسط #شرکت_سهامی_انتشار به چاپ رسیده است.