wspg.ir
.png)
.png)
زندگی حکیم ابن سینا که در غرب به نام Avicenna معروف است، همانند هر انسان دیگری، با «تولد» آغاز شده، اما به «مرگ» ختم نشده است. دانشمندان بزرگی همچون او، که با علم خود اثری جاودانه بر تاریخ بشریت گذاشته‌اند، بی‌تردید زندگی‌شان هرگز نقطه پایان نداشته و تا بی‌نهایت ادامه خواهد یافت.
در زمان سامانیان در روستای افشانه از حوالی شهر بخارا، حاصل ازدواج عبداله و ستاره، دو پسر به نام‌های حسین و محمود بود. حسین، اول شهریور سال 359 هجری شمسی به دنیا آمد و از همان کودکی، هوش و استعداد شگفت‌انگیز خود را به نمایش گذاشت. بعدها روز تولدش، اول شهریور را روز پزشک نامگذاری کردند.
ابوعلی حسین بن عبداله بن حسن بن علی بن سینا، پسر باهوش و نابغه‌ای بود که تا 10 سالگی قرآن را تمام و کمال آموخت. در 14 سالگی از استاد منطق و هندسه خود پیشی گرفت. 16 سالگی شروع به یادگیری طب کرد و در 18 سالگی در تمام علوم، به خصوص طبابت به مرتبه استادی رسید. به قول خودش بعد از این سن، چیز جدیدی یاد نگرفته و هر چه بوده در راستای عمیق‌تر شدن معلوماتش بوده است.
ابن سینا پس از مرگ پدر که حامی ومشوق او در کسب علم بود، به شهرهای مختلفی سفر کرد. از گرگانج (یکی از شهرهای ترکمنستان امروزی) به جرجان (گرگان امروزی) رفت و بعد ری، قزوین، همدان و اصفهان نقاطی هستند که سال‌های عمر پدر علم پزشکی در آنها گذشته است. زندگی همیشه در سفر ابن سینا باعث شده بود که حتی بر روی زین اسب در حال نوشتن کتاب باشد و یا در حال دیکته کردن موضوعات به شاگردانش از جمله ابوعبید جوزجانی، تا آنها بنویسند.
شهر بخارا، زادگاه این دانشمند گرانقدر، امروزه در کشور ازبکستان قرار دارد و عجیب نیست که ازبک‌ها هم به اندازه ما، ابوعلی سینا را هموطن مشهور خود می‌دانند.
منطقه بخارا در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، پس از شکست ایران در جنگ، طیقرارداد آخال در سال 1881 میلادی به روسیه واگذار شد و بعد از فروپاشی روسیه، بخشی از کشور ازبکستان شد.
ابوعلی سینا در همدان، وزیر شمس الدوله دیلمی بود. از سیاست خوشش نمی‌آمد. برای همین پس از فوت شمس‌الدوله، پیشنهاد باقی ماندن در مقام وزارت را از جانشین شمس‌الدوله نپذیرفت و از فرمانروای اصفهان درخواست پناهنگی کرد. اما پسر شمس‌الدوله، فرمانروای جدید همدان، از مکاتبه پنهانی وی باخبر شد و دستور دستگیری و زندانی شدن او را داد.
ابن سینا در مدت چهار ماهی که زندانی بود، بیکار ننشست و سه کتاب تالیف کرد. پس از آزادی از زندان، مخفیانه با برادرش محمود به اصفهان رفت و جزو مقربان علاالدوله شد و به عنوان پزشک مخصوص و مشاور، در تمامی سفرها او را همراهی کرد. در یکی از همین سفرها به همدان، سخت بیمار شد و خوددرمانی‌هایش بی تاثیر بود و در سن 57 سالگی درگذشت.
حکیم فرزانه ما بیش از 450 کتاب نوشته که در طی جنگ‌های مختلف در ایران، تعدادی از آنها از بین رفته است و فقط 240 عنوان از آثارش در زمینه علوم مختلف برجای مانده است.
معروف‌ترین اثرش در علم پزشکی، کتاب قانون (با عنوان القانون فی الطب) است که تا قرن هفدهم در بسیاری از دانشگاه‌های سراسر جهان به عنوان کتاب مرجع پزشکی تدریس می‌شده است. روایت است که این کتاب در اروپای قدیم، پس از انجیل، پرتیراژترین کتاب بوده است.
این کتاب ارزشمند، خیلی سال پس از ترجمه آن به زبان لاتین و چند زبان دیگر، بالاخره به همت عبدالرحمن شرفکندی معروف به هه ژار موکریانی، شاعر، نویسنده و محقق کردستانی در سال 1354 به زبان شیرین فارسی ترجمه شد و پس از انقلاب، ویرایش و بارها تجدید چاپ شد.
کتاب «قانون در طب» بوعلی سینا طبق طبقه بندی خود، شامل پنج کتاب با عنوان‌های کلیات علم پزشکی، داروهای بسیط، بیماری‌های جزئی، بیماری‌های کلی و داروهای مرکب است.
کتاب شفا دیگر اثر معروف ابن سینا است که در زمینه فلسفه و علم نوشته شده است.
بیشتر آثار ابن سینا به زبان عربی نوشته شده است زیرا زبان عربی در آن دوره، پس از ورود اسلام به ایران، زیان رسمی کشور بود. اما بیش از 20 اثر به زبان فارسی، از جمله دانشنامه علایی و رگ‌شناسی دارد.
شیخ‌الرئیس، حجت‌الحق، اشرف‌الملک، امام‌الحکما، مرد شرق، پدر علم پزشکی مدرن، پور سینا، امیر پزشکان از معروف‌ترین القاب حکیم مشهور ایرانی است.
بررسی متون به جا مانده از آن دوران و پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد، ابن سینا ازدواج نکرده و یا مدت بسیار کوتاهی با یاسمین، کنیز فراری خلیفه بغداد زندگی زناشویی داشته است.
برخی منابع، علت مرگ زودهنگام وی را در 57 سالگی، به دلیل افراط در شب‌زنده‌داری و معاشرت با زنان می‌دانند. اما دلیل اصلی مرگ وی، بیماری قولنج (نوعی التهاب و انسداد روده بزرگ) است. خود ابوعلی سینا این بیماری را بارها در بسیاری از مردم با موفقیت درمان کرده بود، اما متاسفانه موفق به معالجه خود نشد.
آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد، از ابن سینا فرزندی به جا نمانده است، اما نمی‌دانیم چرا نام وی با ابوعلی (پدر علی) آغاز می‌شود؟! متاسفانه پاسخ این سوال را در هیچ یک از منابع نیافتیم. اگر شما در این مورد، نظر مستندی دارید لطفا در انتهای این مطلب در قسمت نظرات، با ما در میان بگذارید.
وقتی نگار؛ نوه فتحلیشاه قاجار، دستور ساخت مقبره ابوعلی سینا را داد، نمی‌دانست در سال 1330 بنای جدیدی توسط مهندس هوشنگ سیحون با الهام از عناصر معماری تاریخی، به مناسبت هزارمین سالگرد تولد او ساخته خواهد شد.
آرامگاه این فیلسوف و پزشک والامقام، در میدان بوعلی سینا در مرکز شهر همدان، همه روزه پذیرای بازدیدکنندگان بی‌شماری است. این بنا که در سال 1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، در محل منزل مسکونی یکی از دوستان صمیمی بوعلی سینا، به نام ابوسعید دخوک ساخته شده است.
از جمجمه ابن سینا در هنگام انتقال بقایای جسد وی از مقبره قدیمی، تصویری گرفته شده که در غرفه آثارش به نمایش گذاشته شده است.
موزه، کتابخانه و غرفه آثار ابوعلی سینا و سایر شاعران و نویسندگان همدانی نیز از بخش‌های جانبی آرامگاه وی است.
1 تا 10 اردیبهشت 1333 به مناسبت هزارمین سال زادروز ابن سینا جشن باشکوهی با شرکت شخصیت‌ها و دانشمندان معروف ایرانی و خارجی در تهران برگزار شد. در این جشن از 5 سری تمبر یادبود از اماکن تاریخی ایران رونمایی شد که یکی از آنها تصویر آرامگاه ابوعلی سینا است.
ساخت بنای آرامگاه وی در همین سال تکمیل و در این جشن رونمایی شد.
حکیم بوعلی سینا در کنار همه علومی که در آنها سرآمد بود، در ادبیات هم دستی بر آتش داشت و شعر هم می‌سرود. نزدیک 72 بیت، شعر فارسی در منابع مختلف به او نسبت داده شده است.
دو بیتی معروف زیر را حتما بارها شنیده‌اید آیا می‌دانستید شاعر آن ابن سینا است؟
دل گرچه در این بادیه بسیار شتافت
یک موی ندانست ولی موی شکافت
اندر دل من هزار خورشید بتافت
آخر به کمال ذره‌ای راه نیافت
این روزها فرهنگستان زبان و ادب فارسی مسئولیت پیدا کردن معادل فارسی واژه‌های بیگانه را برعهده دارد. در آن زمان ابن سینا 1039 واژه را معادل‌سازی کرده است. شاید جالب باشد بدانید کلمه پذیرا به جای قابل، روان به جای نفس، سربه‌سر به جای مساوی و گداخته به جای مایع، از جمله واژه‌های ابداعی او هستند.
در سال 1332 تصویر آرامگاه ابن سینا بر پشت اسکناس 10 ریالی نقش بست. و در سال 1360 تصویر دیگری از آرامگاه این دانشمند ایرانی بر پشت اسکناس 200 ریالی حک شد.
امروزه هر دوی این اسکناس‌ها از چرخه اقتصادی کشور خارج شده‌اند و تا این لحظه رایزنی‌های استانداری همدان با بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار برای چاپ تصویر حکیم بزرگ ایرانی بر رو یکی از اسکناس‌های رایج کشور به نتیجه عملی نرسیده است.
در حال حاضر تصویر ابن سینا بر روی اسکناس 20 سامانی تاجیکستان، در دست مردم تاجیک داد و ستد می‌شود.
ابن سینا می‌تواند! او کسی است که در 17 سالگی کتاب مابعدالطبیعه ارسطو را که در زمینه متافیزیک و الهیات بود، چهل بار خواند و با اینکه خط به خط کتاب را حفظ شده بود، مفهوم آن را درک نمی‌کرد. بالاخره فروشنده دوره‌گردی در بازار، به دادش رسید و کتاب اغراض مابعدالطبیعه ارسطو نوشته ابونصر فارابی را به دستش داد. با خواندن آن، گره ذهنی ابن سینا باز شد و نوشته ارسطو را کاملا درک کرد. این موضوع آنقدر خوشحالش کرد که به شکرانه فهمیدن آن کتاب، به نیازمندان کلی صدقه داد.
سازمان فرهنگی یونسکو جایزه ابن سینا را به پیشنهاد ایران در سال 2003 بنیان نهاد. این جایزه 10 هزار دلاری همراه با مدال طلا منقش به تصویر ابن سینا و یک هفته سفر علمی به ایران، هر دو سال یک بار به افراد و سازمان‌هایی که در اخلاق علم و فناوری پیشرو باشند، به یاد حکیم اندیشمند ایرانی اهدا می‌کند.
تا کنون چهار دوره از جایزه ابن سینا در یونسکو به فعالان اخلاق زیستی اهدا شده است که عبارتند از:
با اینکه این جایزه قرار بوده هر دو سال یک بار اهدا شود، اما به دلایل نامعلوم در اهدای آن نظمی به چشم نمی‌خورد. اما با خبر شدیم که مراسم پنجمین دوره این رویداد در آبان ماه سال جاری برگزار خواهد شد.
این جایزه 100 هزار یورویی را در سال 2005 دکتر یاشار بیلگین ترک تبار، در شهر فرانکفورت آلمان بنا گذاشت تا سالانه به افراد یا سازمان‌های فعال در راه تفاهم فرهنگی ملت‌ها اهدا شود.
جایزه 2012 اوسینا پرایز (Avicenna Preis) به شیرین عبادی وکیل حقوق بشر و تنها ایرانی برنده جایزه صلح نوبل رسید.
در میان کشمکش سایر کشورها برای مصادره ابن سینا، به نظر می‌رسد تنها کشوری که می‌تواند ادعا کند ابن سینا در ایران قدیم به‌دنیا آمده، زیسته و درگذشته است، حتی برای تصویر پدر علم پزشکی بر روی دفترچه بیمه سازمان تامین اجتماعی هم اهمیتی قائل نمی‌شود و آن را به راحتی حذف می‌کند!
در خرداد 1397 پس از پیگیری استاندار همدان و بنیاد بوعلی سینا، بالاخره اعتراض‌ها نتیجه داد و سازمان تأمین اجتماعی از بازگشت تصویر حکیم بوعلی سینا با طراحی جدید و زیباتر بر روی دفترچه‌های بیمه خبر داد.
اینکه طراحی جدید زیباتر است یا نه، قضاوت با شما.
آیا می‌دانستید حواس پنچگانه بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه اولین بار توسط ابن سینا به عنوان احساسات خارجی شناسایی شد؟
او همچنین احساسات داخلی را شامل حس مشترک، خیال، متصرفه، واهمه و حافظه می‌دانست.
افلاطون؛ فیلسوف بزرگ یونانی اعتقاد داشت اعضای حیاتی و اصلی بدن مثلثی متشکل از مغز، قلب و کبد است. اما ابن سینا با اضافه کردن دستگاه تولید مثل به آن سه، مربع حیات را معرفی کرد.
در سال 1389 مجسمه سنگی ابن سینا از جنس مرمر توسط مجسمه‌ساز معروف ایرانی؛ ابوالحسن صدیقی ساخته و در ضلع شرقی میدان بوعلی همدان و محوطه آرامگاه وی نصب شد.
مجسمه و تندیس‌های مختلفی از او در شهرهای مختلف ایران و سایر کشورها، همانند شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان نصب شده است.
نصب بنای یادبود از دانشمندان و مشاهیر بزرگی که آوازه جهانی دارند اصلا عجیب نیست، اما وقتی کشوری غیر از ایران به دنبال ثبت مالکیت معنوی ابن سینا باشد، حتما جنجال به پا خواهد شد!
ترکیه نه تنها در محوطه یکی از بیمارستان‌های دانشگاهی خود در آنکارا، مجسمه ابوعلی سینا را نصب کرده و در معرفی این مجسمه او را حکیم، دانشمند، فیلسوف و شاعر ترکیه‌ای معرفی کرده است، بلکه به دنبال ثبت مالکیت معنوی آن در یونسکو است!
اینکه اعراب به دلیل عربی بودن بیشتر آثار وی، یا ترکیه به دلیل اینکه زبان ازبکستان ترکی بوده، او را غیرایرانی بدانند، مسئولیت محققان و مسئولین حفظ آثار معنوی ایران را سنگین‌تر می‌کند. اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، بهره‌مندی تمام دنیا، نه فقط ایرانی و عرب و ترک، از علم و دانش ابن سینا‌ست که وی را فرد موثری برای تمام بشریت، طی قرن‌های متمادی می‌کند.
در سال 2009 میلادی (1388 شمسی) ایران کار جالبی انجام داد و بنای زیبایی به شکل چهارتاقی با استفاده از ترکیب معماری و تزئینات هخامنشی و اسلامی را به عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلح آمیز، به سازمان ملل متحد اهدا کرد.
در چهارطرف این اثر هنری، مجسمه چهار دانشمند معروف ایرانی؛ خیام،ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و ابوعلی سینا قرار دارد.
این اثر زیبای فرهنگی، در سمت راست ورودی اصلی دفتر سازمان ملل متحد در شهر وین؛ پایتخت اتریش نصب شده است.
یکی از دوازده علمی که ابن سینا به آن تسلط داشت، علم روان‌شناسی بود. حتما ماجرای شاهزاده‌ای که غذا نمی‌خورد و تصور می‌کرد گاو است را در درس بوعلی و بانگ گاو کتاب پنجم ابتدایی به یاد دارید. وقتی ابوعلی سینا را برای ویزیت این بیمار خبر کردند، پیام فرستاد که به شاهزاده بگویید قصاب برای کشتن او می‌آید! بعد با پیش‌بند و کارد قصابی به قصر آمد و گفت: گاو کجاست تا آن را سلاخی کنم؟ شاهزاده را نشانش دادند و ابن سینا گفت: چه گاو لاغر و به درد نخوری! تا چاق نشود به درد من نمی‌خورد!
شاهزاده مالیخولیایی برای اینکه چاق شود، تن به خوردن غذا و داروهایی که برایش تجویز شده بود، داد و پس از مدتی حالش خوب شد.
این حکایت نشان می‌دهد قرن‌ها پیش از اینکه نمایش درمانی باب شود، دانشمند بزرگ ما آن را بلد بوده است.
باعث افتخار است که در جستجو برای یافتن اولین دانشمند جهان، به گروهی متشکل از خوارزمی، بیرونی، ابن هیثم و ابن سینا برمی‌خوریم که با فاصله زیاد تا دانشمندان اروپایی که چند صد سال بعد به شهرت رسیدند قرار دارند.
بی‌دلیل نیست ایران را مهد علم می‌نامند. حتی اگر جالینوس و بقراط سالها قبل از ابن سینا به‌عنوان پزشک، معروف شده باشند و سوگندنامه فارغ‌التحصیلان پزشکی، سوگند بقراط باشد، تنوع دانش ابن سینا محدود به پزشکی نبوده و در علوم بسیاری تخصص داشته و سرآمد بوده است. به روایتی می‌گویند لباس فارغ‌التحصیلی فعلی اروپاییان از لباس ابن سینا الهام گرفته شده است.
تعدادی از مشاهیر معروفی که تقریبا هم دوره ابن سینا بوده‌اند عبارتند از:
این فیلم اقتباسی از رمان نوا گوردون، درباره جوان مسیحی انگلیسی به نام راب کول است که در دوران شیوع بیماری‌های مهلک در ارویا، مادرش را در اثر بیماری داخلی یا همان آپاندیس از دست می‌دهد. بعدها راب از یک طبیب یهودی می‌پرسد عمل چشم را از کجا یاد گرفته است و او می‌گوید از بزرگترین دانشمند جهان که در اصفهان زندگی می‌کند و نامش ابن سینا است. این آغاز سفری پرماجرا به ایران برای علم‌آموزی از حکیم پرآوازه ایرانی؛ ابن سینا می‌شود.
منتقدان به این فیلم که با همکاری آمریکا و آلمان در سال 2013 ساخته شده است، ایرادهای زیادی گرفته‌اند. از جمله اینکه چرا در چند عمل جراحی، راب جراح بوده و ابن سینا با بازی بن کینگزلی، دستیاری می‌کرده است؟ یا چرا تاریخ را تحریف کرده‌اند و در پایان فیلم، ابن سینا با نوشیدن جام زهر خودکشی می‌کند؟
اگر تنها یک نقطه قوت در این فیلم باشد این است که نشان می‌دهد در آن زمان، علم در ایران آنقدر پیشتاز بوده که دانشجویان از اروپا برای علم‌آموزی به ایران می‌آمدند (متاسفانه این روزها برعکس شده است!)
صرفه نظر از کیفیت محتوایی و هنری این فیلم، به نظر می‌رسد به جای دشنام دادن به تاریکی بهتر است شمعی روشن کنیم. از سال 1364 که سریال بوعلی سینا با بازی هنرمند بزرگ، امین تارخ ساخته شد، 34 سال گذشته است و زمان آن است که فیلم‌سازان دست به کار شوند و برای معرفی این دانشمند نابغه ایرانی به جهان، وارد گود شوند تا دیگران تفسیر دلخواه خود را از تاریخ ما عرضه نکنند.
حمید عبداللهیان کتابی برای نوجوانان نوشته است که با زبان طنز به بررسی دوران کودکی تا بزرگسالی ابن سینا می‌پردازد.
داستان از زبان نوجوانی نقل می‌شود که از نصیحت‌های والدینش برای الگو گرفتن از دانشمندان خسته شده و برای اثبات شیطنت‌های بزرگان، دست به تحقیق و جستجو می‌زند.
این کتاب در روز پزشک سال 1397 توسط انتشارات مبتکران منتشر شده است.
در یکی از فصلهای پایانی این کتاب می‌خوانیم:
حدود شصتسال پیش که میخواستند مقبرهاش را درست کنند، جمجمهاش را از زیر خاک بیرون آوردند و مدتها به این کله زل زدند. مردم آزارها! کسی با جمجمه خودشان این کار را بکند، خوششان می‌آید؟ عجیب اینکه جمجمهی بوعلی مثل جمجمهی آدمهای معمولی بود! (شرط میبندم این یکی را اصلاً نمیتوانستید حدس بزنید!). مگر قرار بوده که جمجمهاش چهارگوش یا مخروطی باشد؟
در سمت تاریک کره ماه، جایی که همواره پشت به کره زمین است، دهانه آتشفشان مانندی وجود دارد که به افتخار حکیم ایران زمین، دهانه ابن سینا نامیده شده است.
علاوه بر دانشگاه‌های مختلفی همچون بوعلی سینا در همدان و پژوهشگاه و بیمارستان‌هایی در تهران و سایر شهرهای ایران، بد نیست بدانید اماکن دیگری در جهان به نام ابن سینا دانشمند نامدار ایرانی نامیده شده‌اند. برخی از آنها عبارتند از:
ابوعلی سینا در کتاب قانون خود به معرفی بیش از 500 نوع گیاه دارویی پرداخته است. طب سنتی امروز، بسیاری از نسخه‌های دارویی خود را از نسخه‌های ابوعلی سینا برگرفته است. آیا می‌دانستید درختان مانگرو یا حرا که در هرمزگان و دیگر استان‌های جنوبی می‌روید، درخت ابن سینا با نام علمی Avicennia marina است؟
جنگل‌های حرا که از جاذبه‌های توریستی استان‌های جنوبی ایران هستند نه به خشکی تعلق دارند نه به دریا، بلکه مشترک بین آب و خشکی هستند. جنگل‌های حرا به هنگام مد، درختانی درون آب هستند و به هنگام جزر، ریشه‌هایشان بر روی زمین دیده می‌شود.
از آنجایی که برگ درختان حرا دائمی هستند، این جنگل‌ها را «جنگل‌های همیشه بهار» نیز می‌گویند. درختان حرا آب شور دریا را شیرین ساخته و از آن تغذیه می‌کنند. از این گیاه در طب سنتی برای درمان دردهای روماتیسمی، آبله و انواع زخم ها استفاده می‌شود.
ابن سینا در سه کتاب شفا، دانشنامه علایی و نجات به شرح و تحلیل مبانی نظری موسیقی می‌پردازد. جوامع علم موسیقی بخشی از کتاب شفا است که در سال 1394 توسط سید عبدالله انوار ترجمه و منتشر شده است.
ابن سینا موسیقی را در کنار حساب، هندسه و علم هیئت قرار داده و معتقد بود ریاضیات بر این چهار رکن استوار است. نظرات او در مباحث موسیقی از فارابی متاثر است. وی علاوه بر مطالعه موسیقی از نگاه ریاضی، تعدادی از سازها و آلات موسیقی دوره خود مانند چنگ و خجسته را به تفضیل شرح داده که بیانگر آشنایی وی با ساز و نحوه نواختن آن است.
بستن *نام و نام خانوادگی * پست الکترونیک * متن پیام |
05:54:53
07:26:1512:20:0017:12:2517:33:24
