معرفی کتاب یونان قدیم و ایران قدیم: روابط بینافرهنگی

کتاب یونان قدیم و ایران قدیم با تکیه بر جدیدترین یافته‌های باستان‌شناسان، نوری بر تاریخ گمشده‌ی روابط گاه دوستانه و گاه خصمانه‌ی میان ایران و یونان می‌اندازد و ابعاد جدیدی از اشتراکات میان دو کشور را روشن می‌کند. این کتاب مجموعه‌ی بیست و چهار مقاله از همایش «یونان باستان، ایران باستان، روابط بینافرهنگی» را در برمی‌گیرد که توسط محققانی از سراسر جهان نوشته و به همتسید محمدرضا دربندی و آنتیگونی زورناتزی گردآوری شده است.

درباره‌ی کتاب یونان قدیم و ایران قدیم

از هر حیث که بنگریم، یونان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کشورهای تاریخ است. قلمرو سرزمینیِ این تمدن بزرگ در عصر باستان، در سواحل دریای مدیترانه واقع بود. از این کشور چه می‌دانید؟ مهم‌تر از آن، از رابطه‌ی میان این کشور و ایرانِ بزرگ در طول دوران کهن چه اطلاعاتی دارید؟ در آن دوران، ایرانیان و یونانیان چه درکی از جهان داشتند و چه تأثیراتی بر آن گذاشتند؟ شاید در فیلم‌ها و کتاب‌ها بیشتر با مطالبی پیرامون نبردها و رویارویی‌های درازآهنگ میان ایرانیان و یونانیان مواجه شده باشید، اما مبادا خیال کنید که این تمام تاریخ است! کتاب یونان قدیم و ایران قدیم (Ancient Greece and Ancient Iran)، به قلم مجموعه‌ی نویسندگان و سردبیری سید محمدرضا دربندی و آنتیگونی زورناتزی (Antigoni Zournatzi)، به مطالعه‌ی تعاملات و تأثیرات متقابل میان دو کشور می‌پردازد و ابعاد جدیدی از دو تمدن کهن را بر شما روشن می‌کند.

بنابر اطلاعاتی که کتاب یونان قدیم و ایران قدیم ارائه می‌دهد، روابط میان ایران و یونان با تخاصم میان دو کشور آغاز شد و طی سالیان درازِ نبرد، نبوغ نظامی و سیاسیِ هر دو تمدن در تاریخ ثبت گردید. اما تمام تاریخ به این رویارویی‌ها محدود نمی‌ماند. در میانه‌ی همین درگیری‌های نظامی، تبادلاتی فرهنگی در زمینه‌های گوناگون صورت گرفت و حتی ذره‌ذره نزدیکی آنها به اتحاد انجامید. در نهایت، مجموعه‌ی تمامی این نبردها و همکاری‌ها بود که تاریخ و تمدن بشری را تحت تأثیر خود قرار داد.

کتاب یونان قدیم و ایران قدیم دربرگیرنده‌ی بیست و چهار مقاله از اولین دوره‌ی کنفرانس بین‌المللی «یونان باستان، ایران باستان، روابط بینافرهنگی» است. کنفرانس مذکور نوامبر سال 2006 به کوشش کمیته‌ی ملی هلنی یونسکو و با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در یونان برگزار شد. همایش با هدف برقراری گفت‌وگو میان تمدن‌ها به پژوهش اشتراکات و تبادلات دو کشور پیرامون موضوعات هنر، معماری، فلسفه، ادبیات و مذهب پرداخت. شرکت‌کنندگان در این همایش پژوهشگرانی نام‌آشنا از کشورهای ایران، یونان، فرانسه، انگلستان، روسیه و... بوده‌اند و در مقالات خود با تکیه بر جدیدترین یافته‌های باستان‌شناسی و با رویکردی جدید به زمینه‌های فرهنگی رشد تمدن‌های ایران و یونان در جهان کهن پرداخته‌اند.

این کتاب از تراژدی ایرانیان آخیلوس و ایلیاد هومر آغاز می‌کند و تا سلوکیان پیش می‌رود. در این میان، برهم‌کنش‌های سیاسی، ادبی و فلسفی نیز تحلیل می‌گردد. معماری تخت جمشید و نقش برهم‌کنش‌های فرهنگی میان دو کشور در معماری این بنای باستانی طی مقالات متعددی بررسی می‌شود. طرح‌ها و تصاویر مشترک یا به عاریت گرفته‌شده‌ی دو فرهنگ در میان شمایل‌نگاری‌ها، هنر و صنایع هر کدام عنوان می‌گردد و روابط تاریخی آن‌ها مورد تأمل قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که عکس‌ها و تصاویر جدیدترین یافته‌های باستان‌شناختی و آثار و شمایل‌های مورد اشاره در متن آورده شده و تمامی منابع و کتاب‌هایی که پژوهش‌ها بر آنها تکیه دارند نیز برای مطالعه‌ی بیشتر در اختیار شما قرار می‌گیرد.

کتاب یونان قدیم و ایران قدیم را پوریا خدیش به فارسی برگردانده و انتشارات علمی و فرهنگی روانه‌ی بازار کتاب ایران کرده است.

کتاب یونان قدیم و ایران قدیم برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به دانشجویان رشته‌های تاریخ، هنر و ادبیات و همین‌طور هم تمامی کسانی که به مطالعه‌ی تاریخ دو کشور ایران و یونان علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب یونان قدیم و ایران قدیم: روابط بینافرهنگی می‌خوانیم

گلبرگ‌ها و قبه‌های تزیینی، که نقوش غالب گیاهی در بسیاری از ظروف را به خود اختصاص می‌دهند، در دنیای فیزیکی از اجزای سه گل برگرفته شده‌اند. آن‌ها به تنهایی یا در ترکیب با هم، به صورت نقش کنده یا برجسته، عناصر تزیینی در قسمت تحتانی تقریباً مسطح این ظروف کم‌عمق را شکل می‌دهند. داخل ظروف یا به صورت نقش منفی با این عناصر تزیین شده و یا داخل ظرف بدون تزیین باقی ‌مانده است. در فرم‌های بلند و دهانه‌باز (مانند ساغرها) نقوش تمام سطح خارجی ظرف را می‌پوشاند و اغلب با عناصر دیگری مثل شیارها یا نقش‌مایه‌های کنده ترکیب می‌شود. در فرم‌های بلند و عمیق گردن‌دار مانند جام‌های دودسته و تُنگ‌ها، نقوش به طور کامل دیوارۀ ظروف تا شانۀ آن را می‌پوشاند.

این سه گونه گل بر روی ظروف ساخت کارگاه‌های مختلف درون و پیرامون امپراتوری اجرا شده‌اند. اما این گیاهان، گیاهان خوراکی معمول نبوده‌اند که مردم محل برای بقای خود به آن‌ها وابسته بوده باشند. در حالی که حوزۀ جغرافیایی تصاویر نقش‌شدۀ آن‌ها بسیار گسترده بود، اما گسترۀ طبیعی آن‌ها محدود به مناطق خاصی از جهان باستان بوده است؛ به نظر می‌رسد که گاه هنرمندان گیاهانی را تصویر می‌کردند که خود هرگز آن‌ها را ندیده بودند.

از این رو، می‌توان چنین گفت که نمایش این گیاهان نه به دلیل کشت و زرع منطقه‌ای و یا دلایل معیشتی بلکه مرهون اهمیت مذهبی یا ایدئولوژیکی آن‌ها بوده ‌است. این موضوع شاید به این نکته ارتباط داشته باشد که این سه گیاه -نیلوفر آبی، بادام و خشخاش- همگی از گیاهان مهم روان‌گردان و یا گیاهانِ به شدت مسموم‌کننده بوده‌اند.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار رئیس کمیتۀ ملی هلنی یونسکو
پیش‌گفتار ویراستاران
اروپا و آسیا: ایرانیان آخیلوس و ایلیاد هومر
مرگ ماسیستیوس و سوگواری برای از دست رفتن او
مغان در آتن قرن پنجم پیش از میلاد؟
حاجی‌آباد و گفت‌وگوی تمدن‌ها
زرتشتی‌گری و مسیحیت در امپراتوری ساسانی (قرن چهارم میلادی)
برهم کنش‌های ادبی یونانی - ایرانی در ادبیات کلاسیک فارسی
سیاست‌ها و تعالیم شبه‌ارسطویی در جهان اسلام
شیوۀ آرتافرنه - مردونیه: نمونه‌ای از نوستالژی یک امپراتوری
ایرانی‌ها و یونانی‌ها در تنگۀ بسفر کیمری در قرون اول و دوم پیش از میلاد اطلاعات کتیبه‌نگاشتی جدید از تانایس
سلوکیان و اسلاف هخامنشی آن‌ها: میراثی ایرانی؟
مدیریت یک امپراتوری - استاد و شاگرد
برنامۀ ساخت‌وساز کورش بزرگ در پاسارگاد و تاریخ سقوط سارد
ایران و یونان: نقش برهم‌کنش‌های فرهنگی در معماری تخت‌جمشید - پاسارگاد
تفسیر یونانی تخت‌جمشید - قسمت دوم
استعاره‌های مربوط به ازدواج و فضایل غیرمردانه
تندیس مرمری پنلوپه و مفاهیم تاریخی آن
روابط بینافرهنگی در غرب امپراتوری هخامنشی: تأملی بر مدارک باستان شناختی قبرس
شمایل‌نگاری یونانی، آناتولیایی و ایرانی در آسیای صغیر: مواد، روش و دیدگاه‌ها
تصویرگری اتاقک یک مقبره: طرح تصویرنگاری نقاشی‌های دیواری تاتارلی
شیر - گریفون هخامنشی بر روی نقاشی گوری در مقدونیه و بر روی موزاییک‌های سیکونیان
تصویر گیاهان روان‌گردان در ظروف سبک هخامنشی
فلزگری هخامنشی در حواشی یونان
تأثیر هخامنشیان بر هنر و صنایع رودس‌
تأملی بر روابط تاریخی ایران و یونان
ایران و یونان: تاریخ گمشدۀ روابط فرهنگی
ضمایم
فهرست اختصارات آثار و منابع
فهرست شرکت کنندگان در همایش