مطالعات علمی در زبان پشتو

در زمینه مطالعات علمی زبان پشتو، فضل تقدم با دانشمندان روس و به ویژه با «درن» ایرانشناس برجسته دانشگاه سن پترزبورگ است که نخستین دستور زبان علمی پشتو را در سال ۱۸۴۵میلادی و منتخباتی از متون این زبان را با واژه‌نامه در سال ۱۸۴۷میلادی منتشر کرد.

در نیمه دوم قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم، تنی چند از دانشمندان غربی چون «ترایپ»، «دارمستتر»، «گایگر»، «بلیو»، «راورتی» و «مورگنستیرنه» نیز یک رشته کارهای علمی درباره پشتو چون دستور، واژگان، کتاب‌های درسی و ریشه شناختی، عرضه کردند.

از سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰خورشیدی، مطالعات درباره پشتو در مسکو و لنینگراد از سرگرفته شد و برخی از آثار «برتلس» در این دوره به چاپ رسید. آموزش زبان پشتو را در مسکو «اصلان‌اف» و سپس «باگالیوب‌اف» در دهه ۱۳۲۰خورشیدی در لنینگراد بنیاد نهاد.

نتیجه این کار، انتشار یک دوره آثار جدیدی شد که هدف آنان بیشتر تشریح جنبه‌های گوناگون دستوری زبان پشتو بود. همچنین در راستای خدمات دانشمندان شرق به زبان پشتو، نخستین فرهنگ لغت پشتو با کوشش «دوریانک‌اف» منتشر شد.

در سال‌های اخیر نویسندگان افغانی چون «صدیق‌الله رشتین»، «عبدالحی حبیبی»، «زلمی هیوادمل»، «قلندر مومند»، «محمدصدیق روهی»، «عبدالرئوف بینوا»، «عبدالشکور رشاد» و «مجاوراحمد زیار» نیز خدمات علمی و تاریخی را برای توسعه زبان پشتو انجام دادند.